Avokado yetiştirme, avokado çeşitleri ve faydaları

Avokado, genelllikle yayvan fakat bazen belirgin şekilde dikine gelişme gösteren, herdem yeşil 6-20 m. yükseklikte bir ağaçtır.

Avokado meyvesi, yağ içeriği, kg başına kalori ve protein bakımından bir çok meyve türüne göre üstünlük gösterir. Kalori değeri muzun 3 katı, bifteğin 1-1.5 katıdır. Yapısında %1-2 protein %10-17 yağ, %1.5-2.0 toplam şeker ve %80 su bulunur. Yağ oranı yüksek olmasına rağmen daha çok doymamış yağ asitleri içerdiği için hazmolması kolaydır ve kandaki kolesterol seviyesini düşürüçü bir etkiye sahiptir. Ayrıca içeriğinde 11 değişik vitamin (A, B, C ve E gibi) ve 14 değişik mineral madde (demir, kalsiyum, magnezyum, fosfor, potasyum, çinko gibi) bulunmaktadır. Doğal olarak yetiştiği yerlerde yerli halkın önemli bir besin kaynağını oluşturmakta ve “fakirin tereyağı” olarak isimlendirilmektedir.

Avokado yaprağı, oval, mızrağımsı, yumurtamsı veya yuvarlağımsı veya bunların karışımı şekillerdedir.

Avokado meyveleri değişik şekil, renk ve büyüklüktedir. Meyve iriliği 200-600 gram arasında değişir. Meyveler yuvarlak, oval veya armut şeklinde olabilir. Kabuk rengi hafif sarımtırak yeşilden koyu yeşile, kahverengi kestane renginden, erguvani siyaha kadar değişir. Kabuk yüzeyi düz veya pürüzlü olabilir. Meyve eti açık sarı – krem renginde olup kabuğa doğru yeşilimsidir. Meyve eti yüksek oranda yağ içerir. Her meyvede tek bir çekirdek bulunur.

Avokado çeşitleri çiçek tipi bakımından A ve B tipi olarak 2 grupta sınıflandırılır.
A tipi çeşitlerde çiçek ilk günün sabahı dişi, ertesi gün öğleden sonra erkek safhadadır.
B tipi çeşitlerinde ise çiçek birinci gün öğleden sonra dişi, ertesi sabah erkek safhadadır.
Avokado çiçeğinin bu iki eşeyli açılma düzeninden dolayı iyi bir meyve tutumu ve yüksek verim alabilmek için A ve B tipi çeşitler birlikte dikilmelidir.

Avokadolar değişik yöntemlerle çoğaltılabilir. En çok kullanılan ticari üretim yöntemi aşı ile çoğaltmadır. Ancak çekirdekten üretim de uzun süre almakla birlikte mümkündür.

Avokado fidan yetiştiriciliği mevcut imkanlara göre ya doğrudan yarı gölge ortamda ya da başlangıçta serada daha sonra yarı gölge ortamında yapılabilir. Yarı gölge ortamda 2-2.5 yılda fidan yetişirken, başlangıçta serada daha sonra yarı gölge ortamda yetiştiricilikte bu süre yarı yarıya kısalır.

Ekilen tohumlar yetiştirildiği ortama bağlı olarak 1 ila 6 ayda çimlenirler. Gelişmekte olan çöğürlere 5-6 yaprak olduklarında gübrelenmelidir. Çöğür gelişimi süresince görülen hastalık ve zararlılara karşı da gerekli mücadele yapılmalıdır.

Avokado Aşılama

Serada yetiştirilen çöğürler tohum ekiminden 5-6 ay sonra aşılanacak duruma gelirler. Çöğürlerin tepeleri toprak seviyesinin 12-15 cm. üzerinden kesilerek yarma aşı veya dilcikli İngiliz aşı ile aşılanır. Aşı kalemleri, çöğürle aynı kalınlıkta, üzerinde 3-4 göz bulunan sürgünlerdir. Aşılamadan sonra, aşı yeri plastik aşı bağı ile bağlanır ve aşı kaleminin üstüne aşı macunu sürülür.
Aşılamadan 2-3 hafta sonra, tutan aşıların yaprak sapları düşer ve sürme belirtileri görülür. Bu devrede anaçtan süren filizler temizlenmelidir. Kalemden süren sürgünler 10-15 cm’ye eriştiklerinde en iyi gelişme gösteren sürgün bırakılır diğerleri kalemin dibinden kesilir. Daha sonra kalan sürgün bir hereğe bağlanarak fidanın dik olarak ve tek gövde halinde büyümesi sağlanır. Aşı bağları aşılamadan 8-10 hafta sonra alınmalıdır.

Gelişmekte olan fidanlara 3 hafta arayla Azot-Fosfor-Potasyum’lu gübreleme yapılmalıdır. Demir noksanlığı gösteren fidanlara demir şelat ilave edilerek noksanlığın giderilmesi sağlanır. Bu devrede görülecek hastalık ve zararlılara karşı gerekli mücadele yapılır.

Büyüme süresince fidanlar 7-10 gün arayla sulanır. Kuru ve sıcak rüzgarların estiği yaz günlerinde, sulama aralığı daha da kısaltılabilir.
Bu şekilde yetiştirilen fidanlar tohum ekiminden itibaren 1 yıl sonra bahçeye dikilebilecek duruma gelirler.

Yarı gölge ortamda fidan yetiştiriciliğinde ise, sonbaharda ekilen tohumlar 1 yıl sonra aşılama kalınlığına erişirler.

Avokadoların istediği iklim ve toprak şartları göz önünde bulundurularak yer seçimi yapılmalıdır. Avokado bahçesi kurulacak yer doğal olarak rüzgarlardan korunmuyorsa rüzgarkıran tesisi mutlaka gereklidir.
Ayrıca bahçe yerinin toprak yapısı da incelenerek bünye durumu, yüzeyde 1.5-2 m derinliğe kadar geçirgen olmayan, killi ve sert tabakalarının bulunup bulunmadığı ve taban suyu seviyesi saptanmalıdır. Taban suyu 1.5-2 m’den yüksek yerlerde kapalı ve açık drenaj yapılarak, taban suyu seviyesi düşürülmelidir.

Avakoda fidanları genellikle polietilen torbada yetiştirilir. Dikim sırasında torba kesilip alınır, kıvrılmış kökler varsa makasla temizlenir, fidan toprağı dağıtılmadan çukura oturtulur. Kökle tacı dengeleyen dikim budaması mutlaka yapılmalıdır. Dikim seviyesi, fidanın alt toprak seviyesi, arazi seviyesinin 3-5 cm üzerinde olacak şekilde ayarlanır. Derin dikimden kaçınılmalıdır. Dikimden sonra fidanlara can suyu verilir ve herekleme yapılır.

Avokado fidanları yarı gölge ortamda yetiştirildiklerinden dikimden sonra fidanların güneş yakmalarına karşı korunması gerekir. İlk yıllar fidanın çevresinin çıta, kargı, hurma dalı, gölgelik bezi vs. materyallerle gölgelenmesi, fidanları yazın güneş yakmasına, kışın da düşük sıcaklıklara ve kırağıya karşı koruyacaktır. Fidanın etrafına eğer bir gölgelik yapılamıyorsa, hiç değilse gövdenin su geçirmez kağıt vs. gibi materyalle sarılması da güneş yanıklarına karşı fidanı korunmada yeterli olacaktır.

Genç avokado ağaçlarının çevresindeki gelişmeyi engelleyen yabancı otların sık sık temizlenmesi gerekir. Her bir iki sulamadan sonra çıkan yabancı otlar çapa ile temizlenir.

Bazı avokado çeşitleri ikinci yıldan itibaren çiçek açıp meyve bağlayabilirler. Bu çiçeklerin koparılması fidanın daha kuvvetli gelişmesi açısından yararlı olacaktır.

Avokado meyveleri çeşitlere bağlı olarak değişik zamanlarda olgunlaşırlar. Olgunluğun belirlenmesinde en önemli ölçü meyvedeki yağ oranıdır. Yağ oranının saptanması laboratuvarda yapılabilir. Bazı ülkelerde hasat edilecek meyvelerde en düşük yağ oranı %8 olarak belirlenmiştir.

Avokado Çeşitleri

Ağaç kavunları irilik bakımından değişiklik gösterir. Çok ufakları olduğu kadar, iri Ağaç kavunları da vardır. Kabukları düzgün veya pütürlü olduğu kadar, renk farklılıkları da vardır. Yeşil, menekşe ya da eser renklerde olabilir. Yağ içerikleri de farklı olabilir. En nefis ağaç kavunu, yağ içeriği yüksek olanlardır. Ağaç kavunlarının olgunlaşma dönemleri, türlerine göre değişir. Genellikle çeşitli dönemlerde ürün veren türler bir bahçede ekilince, yılın farklı dönemlerinde sürekli ürün alınmaktadır. Aynı türün meyvelerinin, sıcak bölgelerde daha erken olgunlaştığı da bir gerçektir.

Bacon: Meksika türüdür. Orta boylu ağacının dalları dikenlidir. Meyvelerinin kabuğu düzgün, ince, yeşildir. Etli kısmı sarı-yeşil renktedir. Erken meyveye durur. Kasım-Mart dönemlerinde derlenir.

Duke: Meksika türüdür. İri görkemli, verimli ağacı vardır. Meyvesi orta irilikte, lezzetlidir; kabuğu sarımsı, yeşil, pürüzsüzdür, cilalıdır. Genellikle anaç olarak çoğalmada kullanılır, çünkü Phytophtora kök hastalığına (root rot) dayanıklıdır. Rüzgardan da zarar görmez. Eylül-Kasım da meyve verir.

Fuerte: Meksika/Guatemala türüdür. Ağacı iri ve serpiktir. Meyvesi lezzetlidir, kabuğu ince, düzgündür. İklim değişikliklerine duyarlıdır. Erken çiçeğe durur, bu bakımdan donlardan etkilenir. Ticari bir türdür; kasım ve haziranda derlenir.

Hass: Guatemala türüdür. İri, görkemli ağacının dalları daha diktir. Orta irilikteki meyvesinin kabuğu çok pütürlüdür, deri gibi kalındır. Krem renkli etli kısmı çok nefistir. İklim değişikliklerini sevmez. Pazarlarda çok aranan bu ağaç kavunu nisan ve kasım aylarında derlenebilir.

Mexicola: Meksika türüdür. Ufak, güzel bir ağacı vardır. Ufak ağacının meyveleri de ufaktır ve siyah renklidir. Çekirdekleri iri olur. İklime dayanıklıdır. Lezzeti çok güzeldir. Ağustos ve kasım arasında derlenebilir.

Reed: Guatemala türüdür. Dar ve dik olan ağacı güzeldir. Ortadan büyüğe kadar değişen meyvesi, yuvarlaktır, teli kısmı tereyağı kıvamındadır. Temmuz-Eylül de derlenebilir.

Rincon: Guatemala türüdür. Ufak, üretken ağacı vardır. Ufak meyvesi kalın kabukludur; lezzetlidir. Ocak-Nisan da ürün verir.

Thille: Guatemala türüdür. Canlı ağacı dikine gelişir. Orta irilikte yeşil kabuklu ürünü nefistir. Temmuz-Kasım da derlenir.

Wurtz: Guatemala kaynaklıdır. Diğer türlerin yarısı boydadır. Salkım dalları yeşil renkli, kaliteli meyve ile süslenir. Çekirdekleri iridir. Bodur ağaç diye satılır. Littlecado diye bir bodur tür daha vardır, fakat, bu tür çok yavaş gelişir. Kaplarda dikilebilir. Meyvesini Haziran-Ağustos dönemlerinde verir.

Zutano: Meksika türüdür. Dikine gelişir. Devamlı bol ürün verir. Orta irilikteki meyveleri ince, yeşil kabukludur. Oldukça lezzetlidir; Kasım-Şubat döneminde derlenebilir.

Kaynak: Genel Meyve Tarımı Prensipleri ve Pratik Meyvecilik Yöntemleri