Doğal Afetler

Doğal afetler insanların kontrolü dışında gerçekleşen ve gerekli önlemler alınmadığı takdirde büyük can ve mal kayıplarına yol açan doğa olaylarıdır.

Dünya genelindeki doğal afetler ele alındığında, 31 çeşit doğal afetin 28 tanesini meteorolojik afetlerin oluşturduğu görülür. Doğal afetlerin çeşitleri ve önem sıraları ülkeden ülkeye de değişmektedir. Örneğin, Akdeniz Bölgesinde doğal afetler kuraklık, seller, orman yangınları, heyelan, dolu fırtınaları, çığlar, donlardır. Ülkemizde ise en sık görülen meteorolojik karakterli doğal afetler dolu, sel, taşkın, don, orman yangınları, kuraklık, şiddetli yağış, şiddetli rüzgâr, yıldırım, çığ, kar ve fırtınalardır. Dünya Meteoroloji Örgütüne (WMO) göre sadece 1980’li yıllarda dünyada 700,000 kişi meteorolojik afetlerden dolayı hayatını kaybetmiştir (MMO, 1999)

Doğal Afetlerin Genel Özellikleri:

• Oluşumlarının doğa olayları ile ilişkili olması
• Can, mal ve doğal kaynak kaybına yol açması
• Kısa zamanda (beklenmeyen bir anda) meydana gelmesi.
• Başladıktan sonra insanlar tarafından engellenememesi.
• Başka bir doğal afetin oluşmasına neden olabilmesi ya da tetiklemesi.

Doğal Afetlerin Sonuçları

1. Can ve mal kaybına sebep olurlar,
2. Alt yapıyı bozarlar,
3. Şok tesiri yaparlar,
4. Bulaşıcı ve salgın hastalıkların çıkmasına neden olurlar (tifo, tifüs, sarılık vb. ),
5. Yörenin ekonomik yapısını bozarlar,
6. Devletin planladığı yatırımları geciktirirler.

Doğal Afet Çeşitleri Nelerdir ?

Jeolojik Afetler

• Deprem: Deprem, yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsma olayıdır.
• Volkan: Yanardağ ya da volkan, magmanın (dünyanın iç tabakalarında bulunan, yüksek basınç ve yüksek sıcaklıkla erimiş kayalar), yer yuvarlağının yüzeyinden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekilleridir.
• Tsunami: Tsunami (Japonca’da liman dalgası anlamına gelir) okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, yanardağ patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgalarıdır.
• Heyelan: Heyelan ya da toprak kayması, zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluşan bir yamacın yerçekimi, eğim, su ve benzeri diğer kuvvetlerin etkisiyle aşağı ve dışa doğru hareketidir. Kayalardan, döküntü örtüsünden veya topraktan oluşmuş kütlelerin, çekimin etkisi altında yerlerinden koparak yer değiştirmesine heyelan denir

Meteorolojik Doğal Afetler (Hava Olayları)

• Fırtına: Hızlı esen rüzgar kendi kuvvetinin yanında çevresini de etkiler. Öncelikle estiği denizde veya okyanusta suları kabartarak büyük dalgalar oluşturur.
• Kuraklık: Bir bölgede nem miktarının geçici dengesizliğin kaynaklana su kıtlığı olarak tanımlanabilen kuraklık, doğal bir iklim olayıdır ve herhangi bir zamanda ve yerde meydana gelebilir. Kuraklık genellikle yavaş gelişir ve sıklıkla uzun bir dönemi kapsar.
• Çığ: Çığ, farklı nedenlerden dolayı dağdan aşağıya doğru kayan büyük kar kütleleridir. Bol kar yağışı olduğunda, taze kar tabakasının alttaki eski tabakayla iyi kaynaşmaması sonucu, rüzgarın kaldırdığı büyük bir kar kitlesinin aşağı inerek alttaki kar tabakası üzerinde kayması sonucu oluşur.
• Sel: Sel, bir bölgede toprağı belirli bir süre için tamamen veya kısmen su altında bırakan; ani, büyük ve düzensiz su akıntılarına verilen isimdir. Bir akarsu, deniz veya göl gibi büyük su kitleleri kimi zaman fazlasıyla suyla yüklenir, bunun sonucunda taşarak yatağından çıkar ve “sel” adı verilen bir doğal felakete neden olur.
• Orman Yangını: Orman yangını, doğal ya da insani sebeplerden ortaya çıkan ormanların kısmen veya tamamen yanmasıdır. Yıldırım düşmesi, yanardağ patlaması ve yüksek sıcaklık gibi doğal sebeplerle çıkan yangınlar doğal afet statüsündedir.
• Hortum: Hortum, kümülus bulutları ile bağlantılı olarak silindir şekilinde dönerek gezen bir rüzgâr türüdür. Bu “hortum” bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felâketidir.

Teknolojik Afetler

• Sınai Patlamalar
• Baraj Patlamaları

İnsan Kökenli Afetler

• Yangınlar: Eskiden orman yangınları doğal afet olarak kabul edilmese de, bugün artık akciğerlerimize ve sağlığımıza karşı çok büyük bir yıkım olduğundan doğal afet olarak kabul edilmektedir. Orman yangını, doğal ya da insani sebeplerden ortaya çıkan ormanların kısmen veya tamamen yanmasıdır. Cam kırıkları, yanıcı madde ve sigara, tarımsal ürünler nedenli çıkan insan kaynaklı orman yangınları vardır.
• Hava, Su ve Çevre Kirlenmeleri
• Ulaşım Kazaları

En Çok Yaşanan Doğal Afetler Nelerdir ?

DOĞAL AFETLER

İki bölüm olarak incelenen doğal afetler yavaş gelişen ve ani gelişen olarak adlandırılır.

Yavaş Gelişen Doğal Afetler

• Şiddetli soğuklar
• Kuraklık
• Kıtlık vb.

Ani Gelişen Doğal Afetler

• deprem
• seller, su taşkınları
• toprak kaymaları, kaya düşmeleri
• çığ
• fırtınalar, hortumlar
• volkanlar
• yangınlar vb.

 İNSAN KAYNAKLI AFETLER

1. Nükleer, biyolojik, kimyasal kazalar

2. Taşımacılık kazaları

3. Endüstriyel kazalar

4. Aşırı kalabalıktan meydana gelen kazalar

5. Göçmenler ve yerlerinden edilenler vb. 

DÜNYADA GÖZLENEN AFET TÜRLERİ

Dünyada gözlenen afet türleri aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. 

JEOLOJİK AFETLER	KLİMATİK AFETLER	BİYOLOJİK AFETLER	SOSYAL AFETLER	TEKNOLOJİK AFETLER
Deprem	Sıcak Dalgası	Erozyon	Yangınlar	Maden Kazaları
Heyelan	Soğuk Dalgası	Orman Yangınları	Savaşlar	Biyolojik, nükleer, kimyasal silahlar ve kazalar
Kaya Düşmesi	Kuraklık	Salgınlar	Terör saldırıları	Sanayi kazaları
Volkanik Patlamalar	Dolu	Böcek İstilası	Göçler	Ulaşım kazaları
Çamur Akıntıları	Hortum
Tsunami	Yıldırım
	Kasırga
	Tayfun
	Sel
	Siklonlar
	Tornado
	Tipi
	Çığ
	Aşırı Kar Yağışları
	Asit Yağmurları
	Sis
	Buzlanma
	Hava Kirliliği
	Orman yangınları

Doğal afetlerin en çok yaşananlar; deprem, sel, heyelan, erozyon, kuraklık, kıtlık, çığ, don, fırtına, kasırga, tayfun, hortum, yanardağ patlamaları, orman yangınları, tsunami, yıldırım, asit yağmuru, iklim değişikliği, ozon tabakasının delinmesi, küresel ısınmadır.