Dünya’nın Şekli ve Hareketleri

Üzerinde hayat sürdüğümüz güneş sisteminin 5. büyük gezegeni olan, evrende yaşam ve nefes alınabilir atmosfere sahip olduğunu bildiğimiz tek ve eşsiz gezegen Dünyadır. Bu eşsiz ve harikalarla dolu gezegen hakkında geçmişten günümüze birçok teori üretilmiş, sayısız keşifler yapılmış ve hakkında birçok araştırma uzmanlarca yapılmaya devam etmektedir. Tarih boyunca bu eşsiz gezegenimiz DÜNYA hakkında yapılan araştırma ve teorilerden biriside dünyanın şekli, hareketleri olmuştur. Söz konusu bu şekil ve hareketlerin nelere sebep olduğu ise uzun gözlem ve araştırmalar sonucunda öğrenilebilmiştir.

Dünyanın Şekli

Dünya, kutuplardan biraz basık, Ekvator’dan şişkin kendine özgün bir şekle sahiptir. Buna geoit denir. Dünya’nın geoit şekli, ekseni etrafında dönüşü esnasında oluşan, merkez kaç kuvveti ile savrulması sonucu meydana gelmiştir. Kutuplarından basık bu küresel geometrik şekile “geoid” (Latince, Eski Yunanca da Geo “dünya”) yani “Dünya şekli” diye adlandırılır.

Dünya Şeklinin Tespitleri

• Gezegenimiz dünyanın yuvarlak olduğunu Avrupalılardan ilk açıklayanlar Kopernik (1540) ve Galile (1640).
• Pisagor’dan yaklaşık iki yüzyıl sonra Aristo, gözlemleri sonunda Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispatladı.
• Biruni yaptığı çalışmalar ile, 972-1050 yılları arasında Dünyanın küre şeklinde olduğunu yer çekiminin varlığını ortaya koymuştur.

Dünya’nın Şeklinin Sonuçlarından Kaynaklanan Değişimler:

• Sıcaklık dağılışını etkilemektedir. Buna göre Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık derecesi de düşer.
• Meridyen dairesinin uzunluğu Ekvator’un uzunluğundan daha kısadır.
• Dünya’nın sahip olduğu geoit şeklinden dolayı güneş ışınları yeryüzüne düşerken farklı açılarla düşer.
• Bulunduğumuz yerin enlem derecesini öğrenmek için Kutup yıldızının göründüğü açıyı kullanabilirsiniz.
• Dünya’nın geoit şekli, gece gündüz olayını da etkilemektedir. Geoit şekli, Dünya’nın bir tarafı aydınlık iken diğer tarafının karanlık olmasını sağlamaktadır. Aydınlanma çizgisi daire şeklindedir ve buna “Aydınlanma çemberi” denilmektedir
• Kutuplar, Dünya’nın merkezine Ekvator’a göre daha yakındır. Bunun da sonucu olarak yer çekimi, Ekvator’da daha az iken kutuplarda daha fazladır.
• Ekvator yarıçapı, kutuplar yarıçapından daha uzundur.
• Ekvator’dan kutuplara yaklaşıldıkça, meridyenler ve paralel boyları arası mesafe azalır.

Dünaynın Hareketleri

Dünya’nın Kendi Ekseni Etrafında Dönmesi (Günlük Hareket):

Günlerin oluşması yani “1 günün” tamamlanması, Dünya’nın hareketlerine bağlıdır. Bu olay, dünyanın kendi etrafında dönmesi ile gerçekleşmektedir. Dünya’nın kendi etrafındaki dönüşünü, batıdan doğuya doğru 24 saatte tamamlamaktadır. Buna “1 gün” denir.

Dünya’nın Kendi Ekseni Etrafındaki Dönüşünün Sonuçları:

• Gece ve gündüz birbirini takip edecek şekilde oluşur.
• Merkez kaç kuvveti meydana gelir.
• Güneş ışınlarının gün içinde geliş açıları değişir.
• Cisimlerin gün içindeki gölge uzunlukları değişir.
• Gün içinde sıcaklık farkları meydana gelir.
• Yerel saat farkları meydana gelir.

Dünya’nın Güneş Etrafında Dönmesi (Yıllık Hareket):

Dünya’nın günlük hareketlerini tamamlaması yani 1 günün oluşmasını sağlarken aynı zamanda Güneş’in etrafında da dolanmaktadır. Dünya’nın güneş etrafında dolanması elips şeklindeki bir yörünge üzerindedir. Bu işlem 365 gün 6 saatte tamamlanır. Buna “1 yıl” denir.

Dünya, 939 milyon km’lik yörüngesi üzerinde saatte 108 bin km. hızla hareket eder.

Dünya yörüngesinin elips şeklinde olması, Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığının sürekli olarak değişmesini etkilemektedir. Güneş, bazen Dünya’ya yaklaşırken bazen de uzaklaşmaktadır. Dünya’nın Güneş gezegenine en yakın olduğu tarih 3 Ocak tarihidir. Buna “Perihel” yani “günberi” denir. Dünya’nın Güneş’ten en uzak olduğu tarih ise 4 Temmuz tarihidir. Buna da “Afel” yani “günöte” denmektedir.

Dünya’nın Güneş Etrafındaki Dönüşünün Sonuçları:

• Mevsimlerin oluşumuna ve değişimine neden olur.
• Gece – gündüz uzunlukları değişir.
• Kara ve denizler arasında sıcaklık farkları oluşur.
• Mevsimlik sıcaklık farkları meydana gelir.
• Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açıları değişir.

Kaynak : https://egezegen.com/bilim/dunyanin-sekli-ve-hareketleri

Kaynak : www.neoldu.com

Video : youtube/Süleyman KATAR