Hava kirliliği kaynakları ve sonuçları

Her geçen gün hava kirliliği artıyor ve biz bu soruna pek de ilgi göstermiyoruz veya farkında değiliz. Hayatımızı lüks içinde devam ettirmek isterken aslında geleceğimizi karartıyoruz. Hava kirliliği sadece bizim değil bizimle birlikte her canlıyı ilgilendiren hassas bir konudur. Peki yaşamımızın bağlı olduğu havamızı nasıl kirletiyoruz? Hava kirliliği, kaynaklarına göre 2’ye ayrılır; Doğal kaynaklar ve yapay kaynaklar.

1. Doğal Kaynaklar

Doğada gerçekleşen bazı doğal olaylar sonucu havayı kirleten maddeler ortaya çıkabilmektedir. Bu yolla ortaya çıkan kirleticiler atmosferde uzun süre kalmazlar, Bu olaylar;

Yanardağ faaliyetleri
Orman yangınları
Çöl tozları
Açık arazideki hayvan türlerinin ve bitki örtüsünün bozulması

2. Yapay Kaynaklar

İnsanoğlunun yaptığı faaliyetler nedeniyle doğanın dengesi olumsuz etkilenmektedir. Hava kirliliğinde, suni kaynaklardan meydan gelen kirlilik daha önemlidir. Çünkü günümüzde insanları en çok ilgilendiren, özellikle büyük yerleşim merkezleri ve sanayi alanlarındaki hava kirliliğidir. Bu kirlilikte daha çok insan faaliyetleri sonucu meydana gelir. Bu kaynaklar şöyle sıralanabilir

Isınma
Ulaşım
Sanayi

İnsan kaynaklı faaliyetlerden oluşan bu kirlilik, bulunan bölgenin endüstriyel gelişimi, nüfusu, şehirleşme durumu gibi faktörlere bağlı olarak değişim gösterir. Meteorolojik faktörler, konum ve topağrafik yapı, plansız kentleşme ve yeşil alanların yeterli miktarda bulunmaması ve kullanılan yakıtların kalitesi yapay kaynaklardan oluşan kirliliği etkileyen faktörlerdir.

a. Isınma Kaynaklı Hava Kirliliği

Ateş, bulunmasından itibaren insanlık için önemli ihtiyaçlardan biri olmuştur. Özellikle ısınma amaçlı olarak yoğun şekilde kullanılmıştır. Bugün, kış aylarında ısınma amaçlı olarak evlerde, okullarda ve işyerlerinde soba ve kalorifer yakmaktayız. Soba ve kaloriferlerde yakıt olarak, odun, kömür, fuel-oil ve doğalgaz kullanılmaktadır. Bu yakıtların soba ve kaloriferlerde yakılmasıyla bacalardan çıkan karbonmonoksit(CO), kükürtdioksit(SO₂), azot oksitler(NO_x) ve partikül maddeler havayı kirletmektedir.

Toplum olarak hem ısınmak hem de havayı kirletmemek zorundayız. Isınmadan kaynaklanan hava kirliliğini azaltmak veya önlemek için neler yapmalıyız;

Yakıt tüketimi azaltılmalı
Temiz enerji kaynakları ve kaliteli yakıtlar kullanılmalı
Yakıtlar soba ve kaloriferlerde tekniğine uygun yakılmalı
Binalarda ve evlerde ısı yalıtımına gidilmeli
Kalorifer ve soba bacaları her sezon başında mutlaka temizlenmeli

b. Ulaşım Kaynaklı Hava Kirliliği

Kentlerde ısınmadan kaynaklanan kirlilik kadar, nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel olarak artan motorlu taşıtların neden olduğu zararlı egzoz gazları da önlem alınması gereken önemli bir hava kirliliği sorunu olarak ortaya çıkmaktadır. Benzinli ve dizel taşıtların çıkardığı egzoz gazlarında bulunan zararlı maddelerin, özellikle nüfus ve trafiğin yoğun olduğu büyük kent merkezlerinde çevreye verdiği zararlar çok daha fazla olmaktadır. Taşıtlardan kaynaklanan kirleticiler: Karbon monoksit(CO), azot oksitle(NO_x), hidrokarbonlar(HC) ve kurşundur(Pb).

Taşıtların kirletici etkilerini önlemek veya azaltmak için neler yapmalıyız;

Egzoz gazı emisyon ölçümü zamanında yapılmalı
Araçların bakım ve onarımları zamanında yapılmalı
Temiz yakıt kullanılmalı
Araçların muayeneleri periyodik olarak yapılmalı
Araç kapasitelerinin üzerinde yolcu ve yük taşınmamalı
Benzinli taşıtlarda katalitik konvertör takılmalı
Toplu taşımaya önem verilmeli

c. Endüstri Kaynaklı Hava Kirliliği

Kalkınmanın ana sektörlerinden biri olan sanayi ile çok yönlü ve birbirini etkileyen bir ilişki olup, bu etkileşimin yarattığı olumlu sonuçlar yanında, çevre koruma açısından önlemler alınmadığı ve uygun teknolojiler kullanılmadığı takdirde çevre üzerinde olumsuz sonuçlar doğuran kirlilik sorunu ortaya çıkmakta, giderek kaynakların tahribine, çevrenin hızla kirlenmesine ve sanayi sektöründen beklenen yararların giderek azalmasına neden olmaktadır.

Sanayi kaynaklı hava kirliliği önlemek veya azaltmak için neler yapmalıyız;