ŞEFTALİ YETİŞTİRME

Yaz mevsiminin en sevilen meyvelerinden şeftali, etli yapısı ve lezzeti ile çokça tüketilir. Dünya’da ve ülkemizde oldukça fazla üretilen şeftali ağacının nasıl yetiştiğini, nasıl bir iklim ve toprak istediğine bir bakalım.

Anavatanının Doğu Asya ve Çin olan Türkiye’de; genellikle sıcak ve ılıman iklim kuşağında yetişen şeftali; Muş, Ağrı, Sivas, Yozgat, Siirt, Van, Bingöl gibi birkaç il dışında her yerde yetişebilmektedir. Yine, bu illerinde iklimsel olarak muhafazalı yerlerinde yetişebildiği görülmektedir. Ağaç sayısı ve üretim yönüyle de Marmara Bölgesi (Bursa başta olmak üzere) lider konumundadır.

ŞEFTALİNİN EKOLOJİK YETİŞME KOŞULLARI

1. İklim Koşulları:

Şeftali değişik iklim şartlarına uyabilen bir meyve türüdür ancak normal yetişebilmesi için en uygun rakım 500-600 m. arasıdır. Ancak sıcak iklimlerde 1500 m.’ye kadar yetiştiği görülebilir. Ülkemizde; sıcak iklim Akdeniz Bölgesi, ılıman iklim Marmara Bölgesi ve soğuk iklim olan Doğu Anadolu Bölgesi’nde yetişebilmektedir. Ülkemizde çok geniş bir ekolojide yetiştirilmektedir.

Şeftalinin yetişmesini sınırlayan çeşitli iklimsel faktörler mevcuttur. Bunların başında düşük kış sıcaklıkları, bazı çeşitlerin kış soğuklama ihtiyaçları, ilkbaharın geç donları ve düşük yaz sıcaklıkları gelmektedir.

Kışın sıcaklığın –18 ve –20 °C ye düştüğü zamanlarda gözler ve yıllık sürgünler donar. Sıcaklık –25 °C ye düştüğünde ise ağaçlar tamamen donabilir. Bununla birlikte, oluşabilecek düşük sıcaklığın süresi donun olduğu dönemlerdeki ağacın fizyolojik durumu, havadaki nem miktarı gibi faktörlerde ağacın dondan etkilenmesinde önemli rol oynar.

Şeftali, erken çiçeklenen ve vejetasyonu erken başlayan bir bitkidir. Çiçekler açıldıktan sonra oluşabilecek bir don olayı, çiçekleri ve çiçek gözlerini dondurur. Çiçek tomurcukları açılmadan önce –5 ve –6 °C de zarar gördükleri halde, açılma sonrasında –3 °C de donmaktadırlar. Küçük meyvelerde bu durumdan zarar görürler.

Yaz sıcaklığının düşük olması, meyve eti rengi başta olmak üzere diğer meyve kalite unsurlarını olumsuz etkiler ve meyve oluşumu gecikir. Türkiye’de şeftali yetiştiriciliğinde yaz sıcaklığı yönüyle sorun yoktur.

2. Toprak İstekleri:

 Şeftalinin toprak isteği üzerinde bulunan anaca göre değişiklik gösterir. Şeftali için en uygun topraklar; süzek, killi, kumlu, çakıllı, milli, derin ve çabuk ısınan alüviyal topraklardır. Toprak PH derecesi 6-7 olmalıdır. Yeterli gübreleme ve sulama yapıldığında kumlu topraklarda da yetiştirilebilir. Toprak tabakası derinliği 1 m. den fazla olan topraklar en uygun yetiştiricilik ortamıdır.

Killi, ağır, soğuk ve taban suyu yüksek olan topraklarda sürgünler olgunlaşmaz. Böyle durumlarda zamklanma (ballanma) meydana gelir.

Çoğaltma

En uygun olarak kullanılan ve yaygın çoğaltma metodu, T durgun göz aşısı ile üretmedir. Yeşil çelik ve odun çeliği ile de üretilebilir ancak ekonomik değildir. Gerekli durumlarda kalem aşıları ve diğer üretim yöntemleri de kullanılabilmektedir.

Budama

Şeftali ağaçları diğer meyve ağaçlarına göre daha fazla budama ister. Bunun nedeni meyvelerin 1 yıllık dallarda oluşmasıdır. Her yıl düzenli ürün alınabilmesi için, yeterli miktarda yıllık sürgün olmalıdır. Yetiştiricilik yönünden çok hassas olup, iyi bir budama, gübreleme ve sulama ile uzun ömürlü olabilirler.

Meyveler 1 yaşlı sürgünler üzerinde oluştuğundan, bunlar budanmaz. Bu arada yaşlanmış, kırılmış, sağlıksız dallar çıkarılır

Sulama: Meyvelerin olgunluk tarihinden 3-4 hafta evvel yapılan sulamalar, en güzel sonucu verirler. Meyvelerin büyüklük, lezzet ve renkleri mükemmel olur.
Bir defada bolca suyla yapılması en uygun sulama şeklidir. Günün sabah ve akşam saatlerinde sulama ağacın faydalanması ve su ekonomisi yönünden önemlidir.

Gübreleme:

Şeftali ağaçları çabuk gelişen ve çok verimli ağaçlardır. Çabuk gelişme ve yüksek verimde iyi bir beslenmeyi gerektirir. Aksi halde ağaçlarda gelişme yavaşlar ve durur. Bu bahçelerde; çiftlik gübresi ve yeşil gübrelerle birlikte ticari gübrelerde kullanılmalıdır.

Azot noksanlığında; yaprak damar ve damar aralarında sararma olmakta, gelişme durmakta ve meyveler küçük kalmaktadır.

Fosfor noksanlığında; tesbiti güç olmakla birlikte, yıllık sürgünlerin dip yapraklarında renk koyulaşmakta ve bronz renk almaktadır.

Potas noksanlığında; yıllık sürgünlerin orta kısımlarındaki yaprakların damarlarında kırışıklıklar meydana gelmektedir. Bu yapraklar yırtılarak, uzun süre dallarda kalırlar

Demir noksanlığında; ilkbaharda yıllık sürgün uçlarındaki yapraklarda sararmalar görülür. Yaprak damarları yeşil renkte olup, kloroz denilen sararmalar oluşur. Bunun için demir içerikli bitki besin maddeleri ile gübrelenmelidir.

Meyve seyreltme:

Şeftali ağaçlarında genellikle meyve tutumu fazladır. Bu meyveler olgunluğa kadar ağaçta kalırsa irileşmez, dal kırılmaları, sürgünlerin yeteri kadar olgunlaşması nedeniyle, kış aylarında don zararı ve gelecek yıl meyve miktarında azalmalar görülür. Meyvelerin gerçek iriliğine ulaşabilmesi, albenisinin artması ve ağaç dengesinin korunabilmesi için meyve seyreltmesi yapılmalıdır. Meyve seyreltmesi iki şekilde yapılabilir.

1. Kimyasal maddelerle seyreltme: Üretim alanının çok geniş olduğu ve işgücü giderlerinin yüksek olduğu yer ve zamanlarda meyve seyreltmesi için kimyasallar kullanılır.

2. El ile seyreltme: En sağlıklı ve eskiden beri kullanılan en garantili yoldur. Seyreltme meyve çekirdekleri sertleşmeden çağla döneminde yapılmalıdır. Seyreltme her 15-20 cm de bir meyve ve her meyveye 40-60 yaprak düşecek şekilde gerçekleştirilmelidir.

KAYNAKLAR

Ziratciyiz.com

ANONİM,1993. Türkiye Tarımının Dünya Tarımı İçindeki Yeri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, APK Kurulu Başkanlığı, ANKARA.

ANONİM, 1998. Türkiye İstatistik Yıllığı (1997),T.C. Başbakanlık DİE Yayını, ANKARA.

DEVECİ,L.,1967.Şeftali Ziraatı, Türkiye Ziraatçılar Cemiyeti Yayınları No.7,İSTANBUL.

HACIÖMEROĞLU,İ.,1994. Meyvecilik 1-2, Tarım ve Köy işleri Bakanlığı, TEDGEM Yaygın Çiftçi Eğitimi Projesi Yayınları, ANKARA

ÖZBEK,S.,1988.Genel Meyvecilik, Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Ders Kitabı No: 31, ADANA

YAPICI,M.,1992. Meyve Fidanı Üretim Tekniği, (Kışın Yaprağını Döken Türler), Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, TÜGEM Yayın Dairesi Başkanlığı, ANKARA

YILMAZ,M.,1990. Meyve Ağaçlarında Budama, Çukurova Üniversitesi Basımevi, ADANA