Türkiye'nin Yeryüzü Şekilleri ve Özellikleri

Türkiye’de yeryüzü şekilleri bölgeden bölgeye çeşitlilik gösterir. Ülkenin ortalama yüksekliği 1141 metredir. En yüksek bölgesi Doğu Anadolu’dur. Bu bölgenin en yüksek dağı olan Süphan Dağı’nın yüksekliği 4.058 metredir. Cilo, Nemrut, Küçükağrı, Palandöken ve Tendürek Dağı, Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan diğer dağlardır.

Dağlar kıyıya paralel uzanmıştır yani doğu-batı doğrultusundadır. Bu yüzden de iç kesimlere ulaşım zorlaşmıştır. Alp-Himalaya kıvrım dağ kuşağı içerisinde yer alan, üç tarafı denizlerle çevrili bir ülkedir. İç bölgelerde tektonik yapılı platolar yer alırken, doğu kesimlerde volkanik dağlar bulunmaktadır. Türkiye bir yarım ada olması sebebiyle sahip olduğu akarsularının boyları kısadır. Türkiye’nin yeryüzü şekillerinin çeşitlilik göstermesinde ise iç ve dış kuvvetlerin etkisi olmuştur. Şimdi dilerseniz hangi yer şekillerinin nasıl meydana geldiğinden ve genel özelliklerinden kısaca bahsedelim.

Türkiye’nin Yer Şekillerinin Özellikleri Nelerdir?

Türkiye bugünkü halini uzun yıllar boyu geçirdiği aşamalar sonrasında almıştır. Jeolojik zamanlarda geçirdiği değişiklikler, iç ve dış kuvvetlerin etkisiyle farklı yeryüzü şekilleri oluşmuştur. Yer şekilleri denince işin içerisine, dağlar, ovalar, akarsular ve platolar gibi konular girmektedir. Türkiye’nin yeryüzü şekillerinin oluşmasını sağlayan iç ve dış kuvvetler şu şekildedir;

İç Kuvvetler: Yeryüzüne asıl şeklini veren, enerjilerini magmadan alan kuvvetlerdir. Kırık ve kıvrım dağlar ile volkanik dağların oluşması, denizlerde yaşanan gel-git hareketleri, geniş alanların lavlarla kaplanması iç kuvvetlerin etkisiyle olmaktadır. Türkiye’de yer şekillerinin oluşmasında en etkili iç kuvvetler orojenez ve epirojenezdir.

Dış Kuvvetler: Enerjilerini güneşten alan kuvvetlerdir. İç kuvvetlerin oluşturduğu yeryüzü şekillerini biçimlendirmeye devam ederler. Akarsu, rüzgar, buzul, akıntı gibi aşındırıcı kuvvetlerdir. Türkiye’de yer şekillerinin biçimlenmesinde en etkili olan dış kuvvet ise akarsulardır.

Türkiye’nin yeryüzü şekillerinin genel özellikleri şunlardır;

Yükseklerde geniş düzlükler bulunduğundan yaylacılık yaygındır.
Yüksek ve engebeli olduğundan yol yapım maliyetleri fazladır.
Kısa mesafede yükselti değişimleri çoktur.
İklim, tarım, bitki örtüsü ve nüfus yoğunluğu çeşitlilik göstermektedir.
Dağlar denize paralel uzanır.
Falezler çoktur.
Boyuna kıyı tipi görülür.
Kıta sahanlığı dardır.
Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım tünel ve geçitler ile sağlanır.
Kıyının gerçek uzunluğu ile kuşuçuşu uzunluğu arasındaki fark çoktur.

Türkiye’nin Yeryüzü Şekilleri

Türkiye’nin ortalama yüksekliği diğer Asya ve Avrupa ülkelerine göre oldukça fazladır. Ülkenin doğusuna gidildikçe yükseklik ve engebeli arazi artar. Bu aynı zamanda iklim şartlarını da etkiler. Yüksekliğin arttığı bölgelerde yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve kar yağışlı geçer. Dağlık bölgelerin çokluğu, tarımsal faaliyetleri de olumsuz olarak etkiler. Bu alanlarda yerleşim de sınırlıdır.

Ege ve Akdeniz Bölgesinin iç kısımlarında da yükseklik artar. Yüksek bölgelerde yapılan yaylacılık, bölgenin en önemli geçim kaynaklarından birini oluşturur. Marmara Bölgesinin düzlük olması ve çok fazla ovanın bu bölgede bulunması hem tarım hem de sanayi alanına olumlu yansımıştır. En çok falezin bulunduğu bölge Karadeniz, şehir ise Antalya’dır. Ülkenin yeryüzü şekillerini belirleyen en önemli dış kuvvet akarsular olmuştur. Yeşilırmak, Kızılırmak, Gediz, Meriç ve Fırat nehri, Türkiye’nin en uzun akarsularıdır.

Akarsu ve iklim şartları plato ve ova oluşumunda da etkili olmuştur.

Kaynak : www.bilgihanem.com/yerşekilleri

Kaynak : www.milliyet.com.tr/egitim